Fiyatı 20 Turgut: Vahim Tablo...
Marvel’in zam karnesini masaya yatırdığım bu geniş kapsamlı incelemenin önceki 3 bölümünün özeti şu: Oğlum Johnny, her geçen gün biraz daha batıyorsun!
Bu dördüncü kısımla birlikte dosya kapanıyor. Nasıl sonlanacağının anafikri de halihazırda başlıkta kendini belli ediyor...
Ve durumun vehametinden ziyade günün vehameti önceki kısımları kelimelere dökerken bana hakim olan neşeli havayı karartıyor...
Dosyanın önceki bölümlerini hatırlamakta fayda var diyenler için linkleri verelim ve dosyamızın son bölümüne geçelim...
-----
ZAM!
Fantastic Four Volume 2 #2
Fantastic Four Volume 2 #2
Tarih: Kasım 1996 - Fiyat: 1,95 $
 |
| Fantastic Four Volume 2 #2 |
416 sayı süren Volume 1 sonrası Fantastic Four, Jim Lee gibi dev bir isimle Volume 2’ye evrilir. Bir birinci sayı klasiği olan daha fazla sayfa ve daha yüksek fiyat burada da yaşanır ve bu ilk sayı için bedel 2,95 $ olarak belirlenir. Ancak gerçek fiyat için bir sonraki sayıyı beklemek gerektiğini bilen okur Kasım 1996 tarihli 2. sayıyla birlikte yeni fiyatla tanışır: 1,95 $!!!
45 sentlik artış Fantastic Four’un 35 senelik geçmişinde okurun gördüğü en yüksek bindirmedir. Haliyle zam oranı da %30 gibi yüksek bir rakam olur. Bu yeni fiyatla birlikte bir Fantastic Four fasikülü artık 24,6 dakikalık emek olmuştur...
-----
ZAM!
Fantastic Four Volume 2 #10
Tarih: Ağustos 1997 - Fiyat: 1,99 $
 |
| Fantastic Four Volume 2 #10 |
45 sentlik kallavi zammın üzerinden 8 ay geçer ve %2’lik küçük bir düzeltme daha gelir. Ağustos 1997’de 10. sayının üzerine konan bedel 1,99 $ olmuştur...
Fantastic Four Volume 2 kısa ömürlü olur. 1997 Kasım’ında sonlanan ve hepi topu 13 sayı (ve 1 seneden azıcık fazla) süren Volume 2’ye biri kallavi diğeri minimal iki de zam sığdırmayı başarır Marvel...
-----
ZAM!
Fantastic Four Volume 3 #30
Tarih: Haziran 2000 - Fiyat: 2,25 $
 |
| Fantastic Four Volume 3 #30 |
Fantastic Four Volume 3 hiç ara vermeden ve fiyat değişikliğine gitmeden başlar: Ta ki 30. sayıya kadar. 2000 Haziran yayını olan 30. sayı 2,25 $ olarak çıkar. Artış 26 sentte, zam oranı %13’te kalmıştır. Birim emek karşılığı da 26,2 dakikaya çıkmıştır...
Volume 3’ün 71. sayısı, Volume 1 devam etseydi olacağı üzere 500. sayı olduğu ibaresiyle çıkar. Eylül 2003 tarihli bu sayıya kadar ve bu sayıdan donüş yapılan Volume 1 ve 501. sayı ve sonrasında bir süre daha 2,25 $’lık fiyat devam eder...
-----
ZAM!
Fantastic Four #517
Tarih: Ekim 2004 - Fiyat: 2,99 $
 |
| Fantastic Four #517 |
Takvimler Ekim 2004’ü, Fantastic Four sayacı 517. sayıyı gösterdiğinde artık yeni bir fiyat vardır etikette: 2,99 $ !!! 74 sentlik bu artış tahmin ediyorum ki pek çok Amerikan belini bükmüştür. Birim emek karşılığı bir anda 34,8 dakikaya çıkarak tarihinin zirvesini yapmıştır...
Marvel gelecek 10 senenin zammını bir anda yapmış olmalı ki bu fiyatı sabitler: Fantastic Four biter, yerine FF gelir; FF biter, sonrasında Fantastic Four Now başlar ama fiyat hiç değişmez.. Asgari ücretlinin durumu ise 2004 – 2005 – 2006’da aynıdır: Birim emek karşılığı olarak piktedir. 2007’de 30,7 dakikaya geriler, 2008’de ise 27,4 dakikaya. 2009’dan beri ise bir Fantastic Four fasikülü için 24,7 dakika ter dökmektedir...
4 bölümlük bu dosyanın özeti de işte bu ‘Vahim Tablo’dur...
 |
| Vahim Tablo |
Son demeden önce bir tespitimi paylaşayım:
Eğer kapakta Doctor Doom varsa o sayıdan korkacaksın...
Enflasyon ve amortismanı basit mi aldınız, bileşik mi?
YanıtlaSilAsgari ücretin kaç dakikasına bedel olduğu cinsinden aldım desem. Bana kalırsa bu şekilde enflasyon etkisinin manası kalmadı.
YanıtlaSilGüzel bir çalışma olmuş diyerek başlayayım, ama tabi ele aldığınız mesele karışık ve zor bir soru, dolayısıyla sorulması gereken sorular da var.
YanıtlaSilŞunun altını çizeyim, "Çizgi roman pahalı değildir" demiyorum: ben hem Türkiye gibi, dolar kurunun işi üzücü hale getirdiği, kargo fiyatlarının can sıktığı bir yerde, hem de işin merkezi olan Kuzey Amerika ülkelerinde çizgi romandan bütçesine ağır darbeler yemiş bir insanım - ama işi bu şekilde inceleyince, sağlıklı bir sonuca ulaşmak için belli sorgulamalar şart.
Bu sorgulamalara geçmeden, yazıda eksikliğini gördüğüm çok önemli bir noktanın altını çizeyim, aslında Amerika ve Kanada'da fiyatlar burada gördüklerimizden de pahalı. "Etiket fiyatları" orada vergi içermiyor, dolayısıyla $2.99'luk bir kitabı alıp kasaya gittiğinizde ödediğiniz fiyat $2.99 değil, 3.20 - 3.30 civarında bir fiyat oluyor. Bu da, bir anlamda, etiket fiyatı olarak doğru olsa da, "Emekçi Johnny"nin bir çizgi roman almak için ne kadar çalışması gerektiğinin aslında eksik hesaplanmış olabileceğini gösteriyor. Nihai olarak bu da, aslında bir anlamda yazıdaki tüm fiyatların, tüm çalışma saatlerinin, tüm sayısal bilgilerin gözden geçirilmesi gerektiği anlamına geliyor sanırım.
Bunu bir kenara bırakırsak;
1 - Her fiyat artışını tek tek dikkate alıp, yarı - dramatik yarı - komik bir dille altını çizince, tamamını göstermenin dört ayrı bölüm sürdüğü uzunca bir yazı çıkmış ortaya, fakat biraz daha basit baktığınız zaman, elli iki yılda (enflasyon ve vergi hariç) iki dolar seksen dokuz sentlik bir artış var. Elli iki yılda bu kadarlık bir artış, gerçekten dediğiniz kadar "vahim" bir tablo mu? Enflasyonu da hesaba katacak olursanız, Türkiye'de son elli iki yılda iki üç lira daha pahalı hale gelmemiş kaç ürün vardır acaba?
1.1 - Ne kadar güvenilir olduğu tartışılabiecek olsa da, şu adresteki (http://www.usinflationcalculator.com/) basit enflasyon hesaplayıcısı, 1961’de 10 cent olan bir şeyin bugün 78 cent olacağını hesaplıyor. Bu doğrultuda, kabaca artışın iki dolardan biraz fazla olduğunu söyleyebiliriz – bu da bir ek bilgi. 1961’den 2013’e iki dolardan biraz fazla çizgi roman fiyatlarındaki artış.
2 - "Emekçi Johnny" anlatısı ve istatistikleri, acaba çizgi roman fiyatlarını değerlendirmenin sağlıklı bir yolu mu?
Evet, çizgi romanların 10 cent'e satıldığı ve Amerikan alt sınıflarının önemli bir eğlence kaynağı olduğu, milyonlar sattığı bir dönem var, fakat bu dönem sizin yazınızı başlattığınız Gümüş Çağ döneminden aşağı yukarı on sene önce sona ermiş durumda. Altın Çağ çizgi romanlarının sayfa sayısı ve boyut olarak çok farklı olduğuna, dolayısıyla 10 sentlik aynı fiyat korunsa da, Altın Çağ çizgi romanlarının aslında (sayfa başına ödenen ücret bakımından) çok daha ucuza geliyor olduğu meselesi de eklenebilir elbette.
2.1 – Bu doğrultuda, muhtemelen hedef kitlesi “Emekçi Johnny” olmayan bir endüstrinin zam karnesini, “Emekçi Johnny” üzerinden değerlendirmek ne kadar sağlıklı?
3 – Çizgi romanı ekonominin geri kalanından tamamen soyutlamak ne kadar doğru? Yazınız her çizgi roman fiyat değişimini hafif mübalağalı bir dille ele alarak ciddi, büyük bir olay gibi gösteriyor – ama fiyatı artan tek şey çizgi roman mı? Mesela, çok kısa bir internet araştırmasıyla bulduğum kadarıyla;
YanıtlaSilNew York Times, 1963’de 10 cent’e satılıyormuş. Bugünkü fiyatı iki dolar elli sent. Çizgi romanlarla neredeyse aynı artış gazetede de var.
Bir galon süt, 1960’larda 50 cent’in biraz altında bir fiyattan satılıyormuş. Bugün bir galon sütün fiyatı, 3.50 dolara yakın.
Ortalama bir sinema bileti, 1960’larda bir dolar civarında bir fiyata satılırken, günümüzde 7-8 dolar seviyesinde.
Bir pound hamburger kıyması, 1960’larda 45 cent’ten, günümüzde 2 dolara kadar yükselmiş.
Benzer bilgileri, et fiyatları, tavuk fiyatları, veya aklınıza gelen başka ürünler için de bulmak mümkün.
Yani Johnny, sadece çizgi roman almak için değil, bir galon süt içmek, NY Times okumak, sinemada bir film izlemek, güzel bir hamburger yemek için de aynı fedakarlıkları yapmalı. O halde, Johnny’nin her türlü üründe bu kadar ciddi sıkıntıları varken, “Bakın, çizgi roman endüstrisi Johnny’yi ne hale getiriyor?” şeklinde bir argüman ne kadar savunulabilir? Sadece çizgi romanın değil, her şeyin fiyatı artıyor çünkü.
Sonuç olarak, yazınız eğlenceli ve çizgi romanların fiyat artışlarını belgeleyen bir çalışma olması açısından faydalı bir yazı olmuş.
Fakat, vergi ücretlerini hesaplamadığınız için muhtemelen verdiğiniz sayısal bilgiler çok sağlıklı olmadığı gibi, bana kalırsa değerlendirmeyi seçtiğiniz kıstas, yani “Emekçi Johnny”, de çok doğru değil. Bunların yanı sıra, elli yıldan uzun bir süre içinde, iki dolardan biraz fazla fiyat artışı göstermiş olan çizgi romanları, diğer endüstrilerle kıyaslamadan, abartılı bir yükseliş yaşamış gibi göstermeniz, ve çıkan tabloyu, “vahim” bir tablo olarak sunmanız da, biz çizgi roman okurlarının rahatlıkla şikayet edebileceği bir konu olmakla birlikte, bu bilgilerle birlikte düşünüldüğünde çizgi romanlara özel ve açıkçası çok "vahim" bir durum değil.
Emin Çapa’nın güzel bir sunumundan edindiğim bilgileri burada paylaşayım...
YanıtlaSilSon 25 seneye bakıldığında ABD’deki gelir artışları şu şekilde olmuş:
En üst %1’de %227
En zengin %20’de %68
Ortadirek olarak nitelendirilen kesimde %38
Ortalama %42
Peki çizgiromanda ne olmuş bakalım: 1988 senesinde 75 sent olan çizgiroman bu yazının buraya girdiği 2013 senesinde 299 sentten satılmakta. 25 senede gerçekleşen %397’lik bu insafsız artışın savunulacak herhangi bir yanı yok bana kalırsa. Yıllar içerisinde bir Amerikalının geliri ortalama %42 artarken çizgiroman fiyatı %397 artıyorsa durum vahimden de ötedir.
Çizgiroman zaruri bir tüketim maddesi değildir sonuçta, üreticisinin insafsız fiyat dayatmasını kaldırmaz. Müşteri ya çeşit azaltır ya da topyekün terkeder. Dayanamıyorsa yasal olmayan paylaşımların yolunu tutar...
Ürün %1’lik dilimi hedefleyen bir Lamborghini, bir Aston Martin, hadi biraz daha ucuzlayalım bir Ferrari de değildir. Çizgiromandır alt tarafı ve bence çizgiromanın hedef kitlesi yoksulluk ya da açlık sınırında yaşamayan herkestir, ortadirektir, en zengin %20’dir, en üst %1’dir, emekçi Johnny’dir, onun çocuğudur.
Bu arada, vergi hatırlatmasıyla durumun daha da vahim olduğunu gösterdiğiniz için teşekkür ederim :)